Na co zwrócić uwagę przy zakupie oświetlenia LED:
1. Strumień świetlny (lm)
Wyrażany jest w lumenach i to on, w uproszczeniu definiuje, czy nasza żarówka lub oprawa LED będzie świecić mocno lub słabo. Im wyższy strumień tym więcej światła emituje nasz LED.
Miara strumienia świetlnego jest pomocna przy określaniu zamienników żarówek standardowych i halogenowych, np. żarówka LED o strumieniu 250 lm odpowiada 25 W żarówce standardowej z żarnikiem wolframowym.
Strumień świetlny jest określany na podstawie pomiaru fotometrycznego w specjalistycznym laboratorium za pomocą lumenomierza przestrzennego (kula Ulbrichta). Ponieważ takie badania są niewykonalne w warunkach domowych nieuczciwi sprzedawcy dowolnie żonglują wartościami strumienia świetlnego, dezorientując kupujących.
2. Moc (W)
Należy zwrócić uwagę, że moc żarówek LED wyrażana w watach (W) nie określa dokładnej ilości światła, jaką uzyskamy. Wskazuje ona jedynie pobór prądu generowany przez diody oraz przez układ ich zasilania. W zależności od sprawności układu i efektywności diod strumień świetlny może znacznie różnić przy tej samej mocy (często ponad 100 procent), czyli np. żarówka LED 5 W może uzyskać od 300 lm do ponad 700 lm w zależności od bardzo wielu czynników, m.in. typu diod, jakości komponentów, układu zasilania, przepuszczalności świetlnej klosza, barwy światła, współczynnika oddawania barw etc.
Po wielu dziesięcioleciach oznaczania przez producentów jedynie mocy żarówek przeciętnemu konsumentowi trudno jest pozbyć się przyzwyczajenia określania ilości światła żarówek według ich mocy. Nieuczciwi sprzedawcy chętnie to wykorzystują, zawyżając świadomie moc żarówek LED lub stosując nieefektywne diody starszej generacji o dużym poborze prądu. W pogoni za najwyższą mocą za najniższą cenę często przesilają diody prądem o zbyt dużym natężeniu, co skutkuje szybkim wypalaniem się diod z powodu zbyt wysokiej temperatury pracy. Podsumowując – moc żarówek LED jest tylko jednym z parametrów.
3. Efektywność świetlna (lm/W)
Jeśli powiążemy ze sobą dwa pierwsze parametry, czyli strumień świetlny i moc, uzyskamy współczynnik efektywności świetlnej. Należy podzielić strumień świetlny wyrażony w lumenach (lm) przez moc wyrażoną w watach (W). Uzyskujemy w ten sposób informacje jak wydajne i jednocześnie oszczędne jest nasze źródło światła LED. Im wyższy współczynnik tym lepiej. Najnowsze i najbardziej zaawansowane technicznie diody LED uzyskują rekordowo wysoką efektywność świetlną na poziomie 140-150 lm/W. Oczywiście różne typy żarówek charakteryzują się różną efektywnością. Dla porównania dla zwykłej żarówki standardowej 60 W efektywność świetlna wynosi poniżej 12 lm/W, a halogenowej 14 lm/W. Jeśli zastosujemy najnowsze diody (np. 2835) od renomowanego producenta z zaawansowanym układem zasilania (impulsowa przetwornica prądowa CCD) oraz dwustronnie drukowaną płytką drukowaną PCB możemy uzyskać wysoką efektywność świetlną żarówki LED rzędu 100-140 lm/W. Stosując jednak najtańsze słabej jakości diody 3528 i zasilane najprostszym układem prostowniczym (mostka Graetza wraz z prostym stabilizatorem w postaci kondensatora), uzyskujemy znacznie słabszą efektywność około 50-70 lm/W.
Kupujemy oświetlenie LED z myślą o oszczędzaniu i mniejszych rachunkach za prąd. Nie dajmy się więc wymanewrować i wybierajmy żarówki LED o mniejszym poborze prądu przy takim samym strumieniu światła. Oszczędzimy więcej. O to przecież chodzi.
4. Współczynnik oddawania barw CRI (Ra)
Jest to współczynnik od 0 do 100, mówiący nam o stopniu wiernego oddawania barw przedmiotów przy sztucznym świetle naszej żarówki LED w porównaniu z oświetleniem światłem wzorcowym. Najwyższy współczynnik oddawania barw Ra=100 ma światło dzienne czyli słoneczne, dlatego wszystkie sztuczne źródła światła są określane względem niego.
Z punktu widzenia użytkownika jest to jeden z najważniejszych parametrów, gdyż źródła światła LED o jak największym współczynniku Ra emitują przyjemne i naturalne światło, natomiast żarówki LED o niskim parametrze CRI emitują światło, które powoduje, że barwy wyglądają nienaturalnie i źle wpływają na nasze samopoczucie. Dlatego lampy o niskim CRI (np. sodowe) są stosowane tylko na zewnątrz przy oświetlaniu ulic. Zgodnie z polską normą PN-EN 12464-1:2004 we wnętrzach, gdzie ludzie pracują lub przebywają przez dłuższy czas, zaleca się stosowanie źródeł światła o wskaźniku oddawania barw co najmniej 80.
Żarówki LED w zależności od jakości zastosowanej diody charakteryzują się szeroką gamą możliwego do uzyskania współczynnik CRI od Ra>60 do Ra>90. Najpopularniejsze żarówki LED uzyskują na ogół Ra>70.
Źródła światła o wysokim współczynniku CRI (Ra>80) są znacznie droższe w wykonaniu niż te z niższym parametrem CRI (Ra>70). Dzieje się tak, ponieważ im wyższy współczynnik oddawania barw tym mniejszy jest strumień świetlny. Aby uzyskać taki sam strumień świetlny przy wyższym CRI (Ra>80) musimy zastosować diody dużo droższe w produkcji.
Przykładowo w żarówce LED o strumieniu 400 lm i Ra>80, obniżając CRI w diodach do poziomu Ra>70, uzyskujemy strumień świetlny 520 lm, czyli o 120 lm większy. Diody o wysokim Ra są selekcjonowane więc ich cena jest wyższa.
Większa wydajność świetlna (lm/W) jest więc często uzyskiwana kosztem CRI. Większość importerów zdaje sobie sprawę, że klient nie ma możliwości dokładnego pomiaru CRI za pomocą spektroradiometru, więc podaje nierealne wartości bądź pomija ten ważny parametr w opisie.
5. Barwa światła CCT (K)
Barwę światła określa się za pomocą temperatury barwowej wyrażanej w kelwinach (K). Im niższa tym cieplejsze światło. Według polskich norm wyróżniamy trzy barwy światła:
- barwę ciepłą (poniżej 3300 K)
Światło białe ciepłe często opisywane jest jako barwa odpowiadająca światłu, jakie emitują źródła żarowe, tzn. zwykłe (2700 K) lub halogenowe żarówki (3200 K), jakie zwykliśmy niemal zawsze używać do oświetlenia wnętrz. Jest to barwa wschodzącego i zachodzącego Słońca (3000 K). Barwa ciepła do 3000 K najlepiej nadaje się do miejsc, gdzie wypoczywamy i relaksujemy się. Idealnie komponuje się z ciemniejszymi wnętrzami, klasycznymi stonowanymi o spokojnej charakterystyce.
- barwę neutralną (od 3300 K do 5300 K)
Barwa neutralna to barwa księżyca. Jest to barwa pośrednia idealna do oświetlenia ogólnego np. korytarzy, przedsionków, zewnętrznego (ciągi ruchu pieszego, parki, osiedla). Tam, gdzie nie wykonuje się pracy wymagającej wysiłku wzrokowego oraz nie są to miejsca do odpoczynku. Innymi słowy, do miejsc gdzie potrzebne jest oświetlenie neutralne pomiędzy dziennym a ciepłym.
- barwę zimną (powyżej 5300 K)
Barwa zimna zwana też dzienną często jest odbierana jako błękitna. Przypomina barwę nieba w słoneczny i bezchmurny dzień. Polecana dla miejsc gdzie wymagana jest ożywcza atmosfera pracy wymagająca wysiłku wzrokowego, poprawia zdolność koncentracji i uczenia się. Pobudza i zwiększa wydajność pracy. Idealnie nadaje się też do pomieszczeń urządzonych w stylu nowoczesnym lub surowym. Jeśli występują kontrasty kolorów, to zastosowanie neutralnej barwy oświetlenia uwypukli ten efekt. Barwa ta idealnie współgra z akcentami typu metal, szkło, czarno-białe powierzchnie. Często stosowana w oświetleniu zewnętrznych oraz reklam, szyldów świetlnych, znaków drogowych itp. Polecana do pomieszczeń biurowych i handlowych.
Jeśli więc nie mamy pewności, co do barwy światła, jaką powinniśmy zastosować, a do tej pory używaliśmy standardowych żarówek - wybierzmy barwę białą ciepłą. Przy stanowiskach pracy najlepiej sprawdzi się barwa zimna.
6. Jaką żarowkę LED kupić?
Decydując się na wymianę oświetlenia w domu na żarówki LED-owe, warto zwrócić uwagę na kilka najważniejszych parametrów pozwalających na oszczędności i odpowiednie dobranie mocy oraz barwy światła oświetlenia do poszczególnych części domu. Jaka żarówka LED odpowiednia będzie dla kuchni, jaką żarówkę LED kupić do salonu lub przedpokoju - oto kilka praktycznych wskazówek ułatwiających wybór. Jaką żarówkę LED kupić - to przede wszystkim odpowiedź na pytanie jaką wielkość odpowiednika światła podawana w lumenach jest emitowana przez żarówkę. Do 200 lumenów - to światło dość słabe, które może być wykorzystywane jako dodatkowe w pomieszczeniu. Moc od 200 do 700 lumenów jest średnia, odpowiednie jego wykorzystanie to oświetlenie akcentowe w pojedynczo stojących lampach lub do opraw z większą liczbą żarówek. Powyżej 700 lumenów to światło pozwalające na oświetlenie dużej powierzchni, na przykład w salonie lub przedpokoju. Jaka żarówka LED pozwoli nam z kolei na zaoszczędzenie najwięcej na energii elektrycznej? W tym przypadku zwracamy uwagę na pobór mocy w watach - 1 wat poboru odpowiada 10 watom mocy świecenia tradycyjnej żarówki, a więc 6-watowa żarówka będzie zastępować najwyżej 60 wat, a żarówka 10-watowa zastąpi maksymalnie 75-watową żarówkę. Zastanawiając się, jaką żarówkę LED kupić, weźmy pod uwagę także kąt padania światła, w zależności od niego możemy bowiem dobrać oświetlenie główne pomieszczeń lub oświetlenie akcentowe. Do lamp sufitowych dobieramy więc żarówki LED o małym kącie świecenia od 30 do 40 stopni, oświetlenie akcentowe na półkach lub we wnękach będzie wymagało nieco większego kąta o 60 stopniach, a chcąc zastąpić klasyczne żarówki 40- i 60-watowych wybierzmy ich ledowe odpowiedniki o kącie 120 stopni. Wartym uwagi parametrem przy żarówkach ledowych jest też barwa światła. Żarówki ledowe mogą emitować światło białe o zimnej barwie, najmniej przyjazne dla oczu lecz zdecydowanie polecane do pomieszczeń gdzie wykonujemy precyzyjne czynności, najoszczędniejsze; neutralne - najlepsze połączenie światła elektrycznego i naturalnego, pozwala zachować zalety barwy zimnej oraz ciepłej; oraz białe o ciepłej barwie - najprzyjaźniejsze dla oczu i w pomieszczeniach służących odpoczynkowi.
7. Co to są lumeny (LED)?
Przez dziesiątki lat, kiedy to do oświetlania budynków wykorzystywano tradycyjne żarówki z żarnikiem, ludzie nie mieli potrzeby określania wydajności światła generowanego przez żarówkę. Producenci posługiwali się bowiem miarą mocy żarówki, wyrażonej w watach. Każdy wiedział, że żarówka o mocy 100W daje naprawdę dobre światło i świetnie sprawdzi się w lampie biurkowej, a żarówka o mocy 25 czy 40W może być co najwyżej do małego kinkietu w łazience czy do delikatnego rozświetlenia garażu. Wraz z nadejściem ery oświetlenia LED wszystko jednak zupełnie się zmieniło. Pojawiły się bowiem lumeny LED, które dla wielu osób są zwyczajnie niezrozumiałe, gdyż przez lata przyzwyczajeni byliśmy do mocy żarówki. Lumeny LED powstały dlatego, że wydajność energetyczna żarówki LED jest dużo większa niż żarówki standardowej. Żarówka LED o mocy 5W może wygenerować światło na poziomie 400 lumenów, co w starym oznaczeniu jest odpowiednikiem mniej więcej żarówki o mocy 40W. Lumeny LED określają więc niejako moc emitowanego światła, a nie samej żarówki. Ponieważ wiele osób nie wie, co to są lumeny, to producenci często stosują na opakowaniach żarówek proste tabelki porównawcze, gdzie możemy szybko sprawdzić chociażby ile watów musi mieć tradycyjna żarówka, aby wygenerować moc światła na poziomie chociażby 400 lm. Warto pamiętać o tym, że kupując oświetlenie LED zawsze należy zwracać uwagę na ilość lumenów, a nie na pokazane przez producenta porównanie do mocy zwykłej żarówki. Często informacje te są mocno naciągane. Żarówka LED odpowiadająca mocy 40W wcale nie musi oznaczać 400 lumenów w rzeczywistości. Szczególnie gorszej jakości żarówki potrafią emitować słabsze światło. Wiedząc co to są lumeny, na pewno o wiele łatwiej będzie każdemu idealnie dobrać żarówkę do własnych potrzeb.
***************************************************************************
Mamy nadzieję, że wybór odpowiednich źródeł światła LED jest teraz dla was łatwiejszy. Jak widać wiele parametrów żarówek LED jest dla konsumentów niemożliwych do zmierzenia, a sam pobór prądu realnie niewiele mówi o charakterystyce i wartości żarówki. Warto więc zaufać prestiżowi i marce sprzedawców, którzy podają wiarygodne wartości parametrów i cieszyć się z zakupionego towaru przez długie lata.